Het Jezuïetendrama

"Terwijl echter het toneel in de noordelijke Nederlanden in de loop van de 17de eeuw herhaaldelijk tegenkanting ondervindt van de orthodoxe contraremonstranten, die zich niet alleen streng verzetten tegen schoolopvoeringen maar ook afkerig blijken te zijn van toneelvoorstellingen in het algemeen, tekent zich in de zuidelijke Nederlanden een evolutie af in tegenovergestelde richting als daar de jezuïeten een triomfalistisch katholicisme algemene ingang doen vinden, waarbij ze o.m. het schooldrama als medium van hun onderwijssysteem ten volle uitbaten." (*)
Vaak werd politieke actualisering van bijbelse stukken in dergelijke gevallen niet geschuwd. En zo is het toch wel heel ironisch dat Balthasar Gérard, de moordenaar (in 1584) van Willem van Oranje, in zijn gevangeniscel, kort voor zijn terechtstelling nog "La Judit" (1574) las van Guillaume de Salluste, Sieur du Bartas. (**)
"Reeds in de 17de eeuw werd het koor vervangen door komische tussenspelen of muzikale intermezzi die in de eeuw daarop soms tot ware balletten (***) uitgroeiden; verder begon dit meer populaire genre zeer dicht bij de opera of het oratorium aan te leunen. (...) Daar de jezuïetendrama's een aanzienlijke sociale rol speelden in het Vlaamse officiële toneelleven, werd een toegeving gedaan aan de volkssmaak door de tussenspelen in de volkstaal te laten uitvoeren en de voorstellingen van de nodige pracht en praal te voorzien, zelfs door ommegangen te organiseren." (****)
In deze barokke tijden wordt ook vaak teruggegrepen naar het bijna sadistische naturalisme van Seneca. Akkoord, er worden geen echte hoofden meer afgehakt, maar men gaat er toch in pure Alice Cooper-stijl tegenaan. (*****)

Ronny De Schepper

(*) Anne Marie Musschoot, Het Judith-thema in de Nederlandse Letterkunde, Gent, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1972, p.127.
(**) Anne Marie Musschoot, Het Judith-thema in de Nederlandse Letterkunde, Gent, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1972, p.129.
(***) In het Judith-drama van de Brusselse rederijker Antonius Flas uit 1717 staat in het laatste bedrijf: "Hier wordt de Folie d'Espagne gedanst". De toevoeging "oft eenen anderen Dans alleen" wijst er m.i. op dat het hier geen ballet betreft, maar een soort van verleidingsdans van Judith op het feestmaal bij Holofernes, vergelijkbaar met de bekende sluierdans van Salome bij Herodes. Bron: Anne Marie Musschoot, Het Judith-thema in de Nederlandse Letterkunde, Gent, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1972, p.155.
(****) Anne Marie Musschoot, Het Judith-thema in de Nederlandse Letterkunde, Gent, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1972, p.147-148.
(*****) Anne Marie Musschoot, Het Judith-thema in de Nederlandse Letterkunde, Gent, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1972, p.140.